Podstawowe informacje
Stary Olsztyn (niem. Alt Allenstein) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, na wschód od drogi wojewódzkiej nr 598, przylega do południowo–wschodniej części Olsztyna. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1945-1972 na terenie majątku działało Państwowe Gospodarstwo Rolne, które zostało przekształcone w Zakład Rolny Kombinatu w Klewkach.
W 2010 roku miejscowość liczyła 169 mieszkańców, stan na 28.11.2014 wynosił 178 mieszkańców.
W Starym Olsztynie urodził się Marek Jackowski - polski muzyk rockowy, gitarzysta, kompozytor oraz założyciel i wieloletni lider zespołu Manam.
Stary Olsztyn leży na terenie niebieskiego szlaku rowerowego o długości 27 km (przebieg trasy: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny), a na jego terenie znajduje się kilka zabytków m.in.: dwór, pozostałości parku podworskiego i dwa budynki folwarczne.
Odrobina historii
Wieś została lokowana stosunkowo późno. Przed rozbiorami Polski w 1772 roku gospodarzył tu strażnik leśny kapituły warmińskiej. Następnie tereny te zostały sprzedane przez władze pruskie jako posiadłość majątkowa. W 1820 roku pojawił się pierwszy właściciel – archiprezbiter olsztyński ksiądz Pisanski. Wówczas po raz pierwszy wymieniona została nazwa Alt Allenstein, czyli dzisiejszy Stary Olsztyn.
Majątek ten należy kojarzyć z folwarkiem, w którym istniała rezydencja dworska i gospodarstwo. W 1820 roku składał się z dworu i budynku mieszkalnego dla służby i liczył 16 mieszkańców. W 1842 roku Stary Olsztyn był już zamieszkany przez 24 osoby. W 1871 roku majątek stanowił własność landrata olsztyńskiego Martensa. W 1879 roku dobra obejmowały obszar 367 ha, zarządzała nimi wdowa Berta Martens. Stanowił własność tej rodziny do 1889 roku.
Wkrótce majątek znalazł się w rękach przedstawiciela olsztyńskiej elity finansowej - bankiera i honorowego obywatela Olsztyna – Ottomara Dromtra. Dromtr powiększył majątek do 417 ha i zbudował na jego terenie gorzelnię. W 1903 roku stał się bohaterem głośnej i szeroko komentowanej afery. Pragnąc uchronić się przed bankructwem, ubezpieczył się wysoko na życie, po czym popełnił samobójstwo, które upozorował na morderstwo. Tym samym naraził na dotkliwe straty finansowe swoich wierzycieli. Majątek Stary Olsztyn wraz z gorzelnią i produkcją torfu zostały zlicytowane. Tą drogą stały się własnością Hansa Lingnaua, a po jego śmierci majątek został odziedziczony przez jego syna Józefa.
Wieś folwarczna była zamieszkana m.in. przez robotników leśnych - ok. 100 osób. Znajdowała się tu stadnina koni (64 sztuki), a na szeroką skalę prowadzono tucz świń (200 sztuk). W 1945 roku majątek liczący 458 ha i został przejęty przez skarb państwa. Ostatni właściciele zostali zamordowani przez żołnierzy Armii Czerwonej. Pochowano ich na cmentarzu w pobliżu folwarku. We dworze kwaterował rejonowy sztab wojskowy sowieckiej armii.
Ważne miejsca
Centrum wsi stanowi przystanek autobusowy, który w ostatnich latach został odnowiony i zyskał atrakcyjny wygląd. Zorganizowany został również teren w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Z okazji 190-lecia istnienia wsi stanęła tam pamiątkowa tablica z rysem historycznym miejscowości oraz pamiątkowy kamień. W pobliżu znajduje się tablica ogłoszeń regularnie aktualizowana i ciesząca się dużym zainteresowaniem wśród mieszkańców. Władze sołectwa wraz z mieszkańcami dbają o te okolice za szczególną starannością, ze względu na fakt, iż jest to teren powszechnie uważany za "wizytówkę" wsi.
Na terenie Starego Olsztyna znajduje się również boisko sportowe, na którym rozgrywane są mecze piłki nożnej i plac zabaw dla najmłodszych. Ta część wsi ma charakter rekreacyjny i integracyjny, ponieważ odbywają się tu wszystkie zorganizowane imprezy i festyny. W bezpośrednim sąsiedztwie planowana jest również budowa wiaty, która będzie do dyspozycji mieszkańców.
W naszej wsi znajduje się również dworek z przełomu XIX i XX wieku utrzymany w stylu neoklasycystycznym. Budynek jest kryty czterospadowym dachem, a jego bryła jest bardzo zróżnicowana. W fasadzie znajduje się wgłębiony ganek, a w elewacji bocznej od strony głównego wjazdu i parku wykusz wieloboczny. Aktualnie budynek stanowi własność prywatną i niestety przez niewłaściwie przeprowadzone remonty został pozbawiony bogatego detalu architektonicznego. W bezpośrednim sąsiedztwie wspomnianego dworku znajduje się zabytkowy, XIX wieczny park z pięknym starodrzewem. Jego powierzchnia wynosiła kiedyś ok. 4 ha, z czego 0,5 ha stanowiły wody. Aktualnie park jest mocno zaniedbany i niewykorzystywany przez mieszkańców Starego Olsztyna, a charakter zabytkowy zachowała jedynie jego wschodnia część.